ابعاد در موسیقی  ایرانی

در رسالت قدیمی مربوط به موسيقی ایرانی از جمله «موسيقی کبير» نوشتهی «فارابی» چند فاصله (یا ُبعد) تعریف میشوند. با ما در ادامه این مقاله همراه باشید تا به بررسی ابعاد در موسیقی  ایرانی بپردازیم . همچنین  میتوانید با پیوستن به ما میتوانید از آهنگ های خوانندگان زن قدیمی و جدید که برای شما جمع آوری شده لذت ببرید:
ی موسيقيایی را . ُبعد: ھمان فاصله گویند
اوساط: فواصل چھارم و پنجم درست را گویند.
ଷ 1 .ذواالربع: ھمان فاصلهی چھارم درست را گویند، که نسبت آن را در باال اندازهگيری کردیم (
ସ .(
ଶ 2 .ذوالخمس: ھمان فاصلهی پنجم درست را گویند و نسبت آن
است. ଷ
ଵ ذوالکل: ھمان فاصلهی اکتاو درست را گویند و نسبت آن
است. ଶ
عظام: فواصل ترکيبی را گویند.
 1 .ذوالکل و االربع: ھمان فاصلهی ترکيبی یازدھم درست یا یک اکتاو و یک چھارم درست را گویند.
 2 .ذوالکل و الخمس: ھمان فاصلهی ترکيبی دوازدھم درست یا یک اکتاو و یک پنجم درست را گویند.
 3 .ذوالکل مرتين: ھمان فاصلهی ترکيبی پانزدھم درست یا دو اکتاو را گویند.
صغار: یا ابعاد لحنی یا ھمان فواصل پيوسته که در ملودیھا (لحن) بهکار میرود.
 1 .طنينی: ھمان فاصلهی دوم بزرگ را گویند، که با حرف اختصاری «ط» نشان داده میشود.
 2 .مجنب: فاصلهای که از دوم کوچک بزرگتر و از دوم بزرگ کوچکتر است، به آن دوم نيم بزرگ نيز میگویند و عالمت اختصاری آن «ج» است.
 3 .بقيه: ھمان فاصلهی دوم کوچک را گویند، که با حرف اختصاری «ب» نشان داده میشود.
 4 .بيشطنينی: حاص جمع یک فاصلهی مجنب و یک فاصلهی بقيه، که به آن دوم بيش بزرگ ھم می گویند و عالمت اختصاری آن «ھـ» است.
زائد: ھر فاصلهی کوچکتر از نيمپرده یا بقيه را گویند.
توجه داشته باشيد که گاھی فواصل مجنب و زائد را به ترتيب سه ربع پرده و ربع پرده تعریف میکنند، در حقيقت به علت آنکه فواصل موسيقی ایرانی برخالف موسقی غرب تعدیل نشدهاند،
نمیتوان این تعاریف را دقيق محسوب کرد؛ یعنی فاصلهی مجنب میتواند ھم به طنينی و ھم به بقيه نزدیک باشد، بستگی به جایگاھش در گام یا دانگ دارد.
سبتھای لحنی
حال به اندازهگيری نسبتھای صوتی فواصل طنينی و بقيه میپردازیم.
در ابتدا، میدانيم که از کاستن ذواالربع از ذوالخمس، یک فاصلهی طنينی (یک پرده) حاصل میشود. پس نسبتھای آنھا را برھم تقسيم میکنيم:
ଶ
ଷ ൊ ଷ
ସ ൌ ଼
فاصلهی طنينی یا دوم بزرگ ൌ ଽ
حال، میدانيم ذواالربع از دو پرده و یک نيمپرده تشکيل میشود، پس از یک ذواالربع دو فاصلهی طنينی کم میکنيم:
ଷ
ସ ൊ ଼
ଽ ൊ ଼
ଽ ൌ ଶସଷ
فاصلهی بقيه یا دوم کوچک ൌ଺ ଶହ
البته نيازی به خاطر سپردن این نسبت آخر نيست و ھر وقت نيازی به آن باشد میتوان آن را بهدست آورد.
ً بخواھيم فاصلهی طنينی را به صورت متوالی اجرا کنيم، کافی است بعد از اجرای اولين نت،سيم را به نسبت
଼ یادآوری: اگر مثال
 لمس میکنيم؛ یعنی اگر طول سيمی نه واحد باشد و صدای ଽ
دو توليد کند، با فشار دادن آن در ھشت واحدی خرک، صدای ر توليد میکند.